Kıdem tazminat ödemesi, işçilerin çalıştıkları süre zarfının işçiye maddi bedel olarak ödenmesi halidir. Ancak tazminat olarak yasal güvence altında olan bu hakkın ve tazminatın gerçekleşebilmesi için gerekli olan ve gerçekleşmesi gereken bazı koşullar vardır. Bu koşullar arasında olmazsa olmaz ön koşul, işçinin ilgili iş yerinde en az 1 (bir) sene süresince çalışması gerekliliğidir. Bununla beraber iş veren, işçinin imzaladığı sözleşme hükümlerine aykırı şekilde işten çıkarılma durumunu yaşatırsa ya da sözleşme bir şekilde feshedilirse, işçi kıdem tazminatı almaya hak kazanmaktadır. Hem iş veren hem de işçi tarafından merak edilen bir konu olan kıdem tazminatı kaç gün içinde ödenir konusu, temelde kıdem tazminatının hesaplanması işlemi tamamlandıktan sonraki süre zarfında ödenmeye başlamaktadır.
Kıdem tazminatı hangi durumlarda alınır konusu belirli koşullara bağlı ve hem iş veren hem de işçi tarafından bazı gerekliliklerin sağlanması ile gerçekleşebilmektedir. Bu işlemler hem iş akdinin feshedilmesi durumunda hem de işçinin zorunlu bir nedenden kaynaklı işi bırakması durumunda yasal olarak ödenebilmektedir. Kıdem tazminatını ise iş veren işçiye ödemektedir.
Ancak tam olarak bu tazminatın kaç gün ya da nasıl bir zaman zarfında ödeneceğine dair yasal bir hüküm yoktur. Kıdem tazminat ödemesinde yer alan bir istisna ise kıdem tazminatı ödemesi gecikirse, ödenecek olan paraya faiz uygulaması yapılabilmektedir.
Kıdem Tazminatı Nedir?
Kıdem tazminatı, işverence işçisine belli koşulların sağlanması halinde işyerinde çalıştığı süre boyunca kazandığı kıdeminin karşılığı olarak ödenen tazminattır. İşçi çalıştığı işe ve işyerine yıllarca emek vermekte, işverenin ticari işinin yürütülmesine katkı sunmaktadır. İşçinin bu düzenli ve sürekli çalışmasının karşılığında işyerinde geçirdiği süre ölçü alınarak kendisine kıdem tazminatı ödenmektedir.
Kıdem tazminatı, işçinin son aldığı ücrete yol, yemek, sosyal yardım (eğitim, konut vs.) gibi haklar da ilave edilerek bulunan brüt ücret üzerinden hesaplanarak ödenir.
İşçinin Kıdem Tazminatı Almasının Şartları
İş kanunu, işçinin işverenden kıdem tazminatı alabilmesi için belli şartlar öngörmüştür, bu şartlar şunlardır:
1-) 4857 sayılı İş Kanunu’na göre İşçi Olmak: Yürürlükte bulunan 4857 sayılı İş Kanunu’na göre iş sözleşmesi ile bir işverenin işyerinde çalışan kişiye işçi denilmektedir. İş sözleşmesinin yazılı veya sözlü olması arasında hiçbir fark yoktur. Uygulamada çoğunlukla işçiler yazılı bir sözleşme olmadan fiilen çalışmaktadır. İş Kanunu’nun 14. Maddesi aşağıdaki iş ve meslek grupları içerisinde yer alan şahısların yaptığı çalışmayı işçilik saymadığı için, bu kişiler işçi olmamaları nedeniyle kıdem tazminatı alamazlar:
- Deniz ve hava taşıma işlerinde çalışanlar,
- 50’den az işçi çalıştırılan (50 dahil) tarım ve orman işlerinin yapıldığı işyerlerinde veya işletmelerinde çalışanlar,
- Aile ekonomisi sınırları içinde kalan tarımla ilgili her çeşit yapı işleri,
- Bir ailenin üyeleri ve 3 üncü dereceye kadar (3 üncü derece dahil) hısımları arasında dışardan başka biri katılmayarak evlerde ve el sanatlarının yapıldığı işlerde çalışanlar,
- Ev hizmetlerinde çalışanlar, Çıraklar,
- Sporcular,
- Rehabilite edilenler,
- Esnaf ve Sanatkarlar Kanunu’nun 2 nci maddesinin tarifine uygun üç kişinin çalıştığı işyerlerinde çalışanlar.
2-) Bir Yıl Çalışma Şartı: Bir işçinin kıdem tazminatına hak kazanabilmesi için aynı işverenin işyeri veya işyerlerinde en az 1 yıl sürekli çalışması gerekir. İşçi, işverenin işyerinde 1 yıldan daha az süre ile çalışmış ise kıdem tazminatı alması mümkün değildir. İşçi aynı işverenin farklı işyerlerinde, hatta farklı şirketlerinde çalışsa bile 1 yıllık sürenin hesaplanmasında tüm bu çalışmalar göz önünde bulundurulur.
3-) Haklı Fesih Şartı: Kıdem tazminatına haka kazanabilmek için iş sözleşmesi ister yazılı isterse sözlü olsun belirsiz süreli bir iş sözleşmesi olmalıdır. İşçinin belirsiz iş sözleşmesini haklı nedenle veya işverenin haksız bir nedenle feshetmesi halinde işçi kıdem tazminatına hak kazanır. Belirli iş sözleşmesi ile çalışılan işyerinden sözleşme bitiminde kıdem tazminatı talep edilemez. Belirli iş sözleşmesi, belli işlerde veya belli bir işin tamamlanması için işveren ile işçi arasında yazılı olarak yapılan sözleşmelerdir.
Belirli iş sözleşmeleri işin bitimi ile veya sözleşmede kararlaştırılan şartın gerçekleşmesiyle kendiliğinden sona erer, kendiliğinden sona eren bu iş sözleşmelerinde kıdem tazminatına hak kazanılamaz. Ancak, belirli iş sözleşmesi sözleşmede kararlaştırılan işin bitiminden önce işveren tarafından haksız nedenlerle, işçi tarafından haklı nedenlerle feshedilirse işçi kıdem tazminatı almaya hak kazanır.
Asgari Ücret Tazminat Hesaplama 2023
Kıdem tazminatı işçinin yıpranmasına karşılık verilen tazminattır. Yargıtay ‘’ İşverene ait bir ya da birkaç işyerinde belli bir süre çalışmış bir işçinin, işini kaybetmesi halinde, işinde yıpranması, yeni bir iş edinmede karşılaşacağı güçlükler ve işyerine sağladığı katkı göz önüne alınarak, geçmiş hizmetlerine karşılık işveren tarafından işçiye kanuni esaslar dâhilinde verilen toplu paraya “kıdem tazminatı” denilmektedir.
Kıdem tazminatına hak kazanabilmek için işçinin İş Kanununa tabi işçilerden olması ve bir iş sözleşmesinin varlığı gerekmektedir. Aynı zamanda, işverene ait işyerinde en az bir yıl çalışmış olması gerekir. İş akdinin tazminatı hak edecek şekilde sona ermesi gerekmektedir. Kıdem tazminatı, işçinin her bir yıllık çalışma süresi için brüt olarak hesaplanır. Eğer işçi aynı işverenin aynı veya farklı iş yerlerinde çalışmış ise bu süreler de birleştirilecektir. İşyerinin devredilmesi durumunda da bir farklılık olmayacaktır. Kamu kurumunda çalışanların da hizmet süreleri birleştirilecektir.
Kıdem tazminatı son ücret üzerinden hesaplanarak işçinin korunması yoluna gidilmiştir. Son aldığı ücrete, süreklilik arz eden ücret ekleri de dâhildir. Ücret ekleri, emeğinin karşılığı dışındaki para ve parayla ölçülebilen yardımlardır. Gıda ücreti, işçinin çocuklarına eğitim yardımı gibi ödemeler de sürekli iseler ücret eki olarak sayılmaktadır. 1475 sayılı kanunun 14. maddesine göre işçinin işe başladığı tarihten itibaren hizmet akdinin devamı süresince her geçen tam yıl için işverence işçiye 30 günlük ücreti tutarında kıdem tazminatı ödenir.” Madde 14/f.9’a göre ise, kıdem tazminatının hesaplanması, son ücret üzerinden yapılır. Kıdem tazminatı miktarı yasa ile belirlenmiştir. Kanunun belirlediği miktar altında tazminat ödenemeyecektir. İş Kanununa tabi 7 yıl çalışmış olan bir işçinin son ücreti 5000 TL ise işçi 35.000 TL kıdem tazminatı alacaktır.
Yeni asgari ücret tarifesine göre asgari ücret brüt 10 bin 8 TL olmuştur. 8 yıl çalışmış bir işçinin son ücretinin asgari ücret olması durumunda Kıdem Tazminatı Tutarı 80.064 TL olacaktır. Damga vergisi tutarının düşülmesi ile 79.456 TL kıdem tazminatı alınabilecektir
İhbar Tazminatı, sözleşmesi belirli süreli yapılmamış yani belirsiz süreli iş sözleşmesi ile çalışan işçiler için geçerli olan bir tazminattır. Belirsiz süreli iş sözleşmesi feshedildiğinde bu durumun karşı tarafa bildirilmesi gerekir.
- İş sözleşmesi altı aydan daha az süredir çalışan işçi için, işten çıkacağını bildirmesinden 2 hafta sonra(14 gün)
- İşi altı aydan bir buçuk yıla kadar sürmüş olan işçi için 4 hafta sonra(28 gün)
- İşi bir buçuk yıldan üç yıla kadar sürmüş olan işçi için 6 hafta (42 gün)
- İşi üç yıldan fazla sürmüş işçi için bildirimin yapılmasından itibaren 8 hafta(56 gün) sonra feshedilmiş sayılır.
Bu bildirim şartına uymayan taraf bildirim süresine ilişkin ücret tutarında tazminat ödemek zorundadır. İhbar tazminatı hem işveren hem de işçi tarafından talep edilebilir.
İhbar tazminatı giydirilmiş brüt ücret üzerinden hesaplanmaktadır. Giydirilmiş brüt ücret işçinin aylık maaşına ücret eklerinin de eklenmesiyle bulunur. Ücret ekleri bulunmayan bir işçinin asgari ücret ile çalıştığı varsayımında bir hesaplama yaparak konuyu açıklamaya çalışacağız.
Yeni asgari ücret bilindiği üzere brüt olarak 10.008 TL olarak belirlenmiştir. Bildirim şartına uymayan taraf çalışma süresine bağlı olarak ihbar tazminatı ödeyecektir.
Aylık asgari ücret alan yani 10 bin 8 TL alan bir işçinin günlük brüt kazancı 333.6 TL’dir. 6 aydan az çalışmış bir işçinin bu bildirim süresine uymaması durumunda ödeyeceği ihbar tazminatı, bildirim süresi 2 hafta olduğu için = 14X333.6 TL olarak hesaplanacaktır.
Farklı bir örnek verelim;
Yine aynı şekilde asgari ücretle, 3 yıldan uzun süredir çalışan bir işçinin bildirim süresine işverenin uymaması durumunda ödemesi gereken tazminat şöyledir:
333.6 X 56 = 18 bin 686 TL olarak hesaplanacaktır. Görüldüğü üzere bildirim süresi kadar ücret ödenecektir. Damga ve gelir vergilerinin de alınacak tazminatlardan alınacağını unutmamak gerekmektedir.
Bu konu hakkında benzer makaleler için tıklayın