16 Mart 2020 günü yayımlanan genelge ile;
umuma açık eğlence yerlerinin kapatılmasına,
birkaç gün sonra berber, güzellik salonu ..vb kapatılmasına,
restoranların sadece paket servisi yapmalarına
karar verilmesi yolunda İçişleri Bakanlığınca idari işlemler tesis edilmiştir.
Bu kapsamda tesis edilen idari işlemlerin, hukuka uygun olarak tesis edildiği kabul edilecektir, edilmelidir. Bu işlemlerin iptali istemiyle açılacak iptal davalarının retle sonuçlanacağı çok büyük bir ihtimaldir. İdareye bu konuda herhangi bir kusur atfetmek de mümkün değildir. Meydana gelen ya da gelecek zararda idarenin herhangi bir kusuru bulunmamaktadır.
Salgın mücbir sebep olarak kabul edilebilme niteliği taşımaktadır. Ancak idari işlemler ile meydana gelen zararların arasındaki illiyet bağının kesilmesine neden olacak bir mücbir sebep niteliğinde olup olmadığı tartışılmalıdır. Toplumun tamamına yönelik yaptırımların uygulanması -sokağa çıkma yasağı ilan edilmesi-bütün toplumun katlanmak zorunda olduğu bir mücbir sebebin varlığından söz edilebilecektir.
Ancak sadece belirli bir kesimin ekonomik faaliyetlerinin durdurulması, bunun yanında işyerlerinin kapatılmasına gerekçe gösterilen fiziksel temasa neden olan birçok ekonomik faaliyetin hala devam etmesi mücbir sebep gerekçesinin geçerliliğini olumsuz etkilemektedir.
Bu nedenle, tesis-edilen idari işlemler hukuka-uygun olsalar da bu işlemler nedeniyle meydana gelen/gelecek olan zararların-tazmini fedakârlığın denkleştirilmesi ilkesi çerçevesinde tartışılmalıdır. Bu konuda mücbir sebebin varlığı da tartışmaya dahil edilecektir. Çünkü hukuka uygun olarak tesis edilmiş, idareye kusur atfedilemeyecek bir idari işlem söz konusudur. Ancak bunun yanında bu idari işlemin muhatapları açısından, şu anda toplumun tamamının katlanmadığı bir dengesizliğin oluşturduğu zararlar söz konusudur.
Bu nedenle söz konusu idari işlemin uygulanma tarihi ile sokağa çıkma yasağı ilan (edilecekse) edildiği (yani toplumun tamamının katlandığı) güne kadar kapatılan işyerleri açısından oluşacak zararların kusursuz sorumluluk ve fedakârlığın denkleştirilmesi ilkeleri kapsamında tazmini konusu gündeme gelebilecektir.
Tazminat Davasında Mahkemelerin Yaklaşımı Ne Olabilir?
Bu tarz durumlarda, idarelerce zararı oluşan kişilere ekonomik imkânlar ve belirli bir öngörü çerçevesinde ödemeler yapılabilecektir.
Ancak uyuşmazlık çıkması halinde Mahkemelerce farklı kararlar çıkabileceği düşünülebilir. Kusursuz sorumluluk kapsamında tazminata hükmedilebileceği gibi mücbir sebebin varlığının ve bu mücbir sebebin illiyet bağını kestiğinin kabulü halinde davaların reddine karar verilecektir.
Davaların reddi halinde yargılama giderlerinin ve vekalet ücretinin nispi olarak belirlenmesi söz konusu olacağından açılacak davalarda bu durum gözönünde bulundurulmalıdır.
Kapatılan İşyerleri Nasıl Dava Açabilir?
İdari işlemden kaynaklı tazminat davaları idari işlemin iptali ve meydana gelen zararın tazmini şeklinde açılabileceği gibi, doğrudan tam yargı davası şeklinde de açılabilir. Öncelikle idareye yapılacak başvuru üzerine verilecek cevap değerlendirilerek açılmalıdır.
Uyuşmazlık idari işlemden kaynaklandığı için 2577 sayılı Kanunun 12. maddesi çerçevesinde 60 gün içerisinde açılmalıdır. Dava açma ehliyeti 2577 sayılı Kanunun 2. maddesi çerçevesinde değerlendirilir.
2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu uyarınca kapatılan işyerleri süresi içerisinde idare mahkemelerinde tazminat davası açılabilir. İdare mahkemelerinde dava açmak için hazırlanan dilekçelerin 2577 sayılı Kanunun 3. maddesine uygun olması gerekmektedir. Aksi halde mahkemece 2577 sayılı Kanunun 15. maddesi uyarınca dilekçenin reddine karar verilebilir. Böyle bir durumda eksiklikler 30 gün içerisinde giderilerek yenileme dilekçesi verilmelidir.
Davalarda hazırlanacak dilekçelerin 2577 sayılı Kanunun 5. maddesine de uygun olması gereklidir. Aksi halde Mahkemece yine dilekçenin reddine karar verilecektir. Bu maddeye göre menfaat birlikteliği olan kişiler aynı dilekçe ile dava açabilirler. Aksi takdirde ayrı ayrı hazırlanacak dilekçelerle ayrı ayrı dava açılmalıdır.
Kapatılan işyerleri tarafından tazminat istemiyle açılan davalarda verilen mahkeme kararlarına, miktarına göre karşı istinaf ve temyiz yoluna başvurulabilir.